25.04.2013 | Serbske Nowiny w rozmołwje z wědomostnicu dr. Bernadettu Jonda

We wobłuku wědomostneho projekta je so dr. Bernadette Jonda z Instituta za sociologiju Martina Lutheroweje uniwersity Halle-Wittenberg lěta 2010 woprašowała wobydlerjow Rownoho za jich planami w padźe wotbagrowanja wsy. Minjeny čas nazhoni wona wospjet sugerěrowanje pozicije, zo chcedźa Rownjenjo přesydleni być, štož złožuje so pječa na wuslědki jeje wědomostneho dźěła. Na protestnym zarjadowanju „Swjate su nam naše strony a wjeski“ 7. apryla w Rownom je aktiwistka přećiwo hrožacemu wotbagrowanju Edit Pjenkowa wosobinski list předčitała, kotryž bě jej wědomostnica w tutej naležnosći krótko do toho pisała. Axel Arlt je so wo tym z dr. Bernadettu Jonda rozmołwjał.

Sćěhujeće aktualne podawki w Slepjanskej wosadźe?

Z wulkim zajimom sćěhuju rozprawy w medijach, stejace pak direktnje pak indirektnje w zwisku z wuwićom w Slepjanskim regionje. Tak zhonich, zo su nowe zwjazkarstwo přećiwo wotbagrowanju tamnišich wsow załožili a zo bu ministerski prezident Stanisław Tilich (CDU) njedawno z wuslědkami podpismoweje akcije Rownjanow konfrontowany. To wobkrući mój před třomi lětami zdobyty zaćišć, zo su ludźo tam wosebje angažowani a zo chcedźa šansu za žiwjenje w demokratiji wužiwać. Zdobom pak pytnych, zo wužiwaja so wuslědki mojeho naprašowanja hdys a hdys za argumentaciju, zo su wobydlerjo za wotbagrowanje swojeje wsy. Tu mam wunoški swojeho wědomostneho přepytowanja za runjewon znjewužiwane.

Čehodla sće so wosobinsce na knjeni Pjenkowu wobroćiła?

Dokelž NJEje dowolene, wuslědki přeze mnje zwoprawdźeneho woprašowanja tak interpretować, zo bychu Rownjenjo přesydlenju přihłosowali. Tele prašenje njebě nihdy nanihdy předmjet přepytowanja lěta 2010! To chcych ze swojim listom wuraznje wuzběhnyć.

Njejsće rozsudne prašenje za poziciju k přesydlenju scyła stajiła?

Wězo bě to jadrowe prašenje. Nadawk pak rěkaše so prašeć, što bychu ludźo činili, MĚŁO-li k wotbagrowanju dóńć. Bywše naprašowanja mi pokazowachu, zo by wjetšina wjesnjanow w Rownom PŘEĆIWO wotbagrowanju była. Moje dźěło dyrbješe předewšěm wjesnej radźe jako zakład planowanja za to słužić, z kotreje potrjeby měli w padźe wotbagrowanja wuchadźeć.

Běchu pospyty, Wašu studiju wobwliwować?

Jako njewotwisna wědomostnica dóstach nadawk, tole přepytować. To tež swójskemu narokej wotpowědowaše. Zdźěłany katalog prašenjow předpołožich najprjedy wjesnej radźe a na to Vattenfallej, kotryž studiju financowaše. Mi bě přewšo wažne w rozmołwje z wjesnej radu pruwować dać, hač sym wšitke za nju bytostne aspekty wobkedźbowała. Přispomnjenja wot Vattenfalla njewobhladuju jako wobwliwowanje na mnje jako wosobu. Wězo skedźbnjachu mnje jasnje na podate ramikowe wuměnjenja a na nadawk přepytowanja. W tymle zwisku NJEměło so prašeć: „Sće za wotbagrowanje wsy abo přećiwo tomu?“

Na čo poćahowachu so přispomnjenja?

Mjenuju přikład: Jako je wo to šło přepytować, što by Rownjanam na nowym stejnišću wažne było, předwidźach hesło „dobre šule“ jako jednu móžnu wotmołwu. Kritika na formulaciji je woprawnjena, přetož wy rozumiće pod tym snano něšto cyle hinašeho hač ja. Najebać to sym so w naprašowanju za „dobrej šulu“ wobhoniła, dokelž zwuraznja tele hesło wotpowědne wočakowanje resp. přeće woprašanych.

Kak wuslědk dźensa posudźujeće?

Wobdźělenje bě nimale 78 procentow. 347 wosobow ze 445 woprašowanja woprawnjenych je so znajmjeńša dźělnje wuprajiło. To je super wuslědk. Hdyž pak čitaš w swojej slědźenskej rozprawje, zo by „wjetšina wobydlerjow Rownoho (73,4 procenty woprašanych wjesnjanow) (...) zhromadne přesydlenje wsy na nowe stejnišćo witała“, to NJErěka, zo ludźo z tym zničenju swojeje wsy přihłosuja. Prašenje bě přeco takle stajene: Měło-li so Rowno přesydlić, kak byšće potom bydlić chcyli? Prašach so potajkim runjewon za hypotetiskim wuměnjenjom, ženje za faktiskim połoženjom.

Maće wuslědki swojeho wědomostneho dźěła dźensa za wobmjezowane?

Ně, woprašowanje wotmě so wobkedźbujo wšitke wědomostne standardy. Přiwšěm mam měnjenje ludźi respektować, zo nochcedźa so wo wuměnjenjach móžneho přesydlenja zwuraznjeć, wšako su přećiwo kóždejžkuli přesydlenskej akciji. Dalokož ja wěm, bě Rownjanska wjesna rada ze zeskutkownjenjom studije na kóždy pad spokojom. Wona tworješe bazu za mnohe dalewjeduce procesy w zwisku z naprašowanjom lěta 2009 wo dočasnym planowanju za pad, zo wopokaza so přesydlenje jako trěbne.

Što je Waš facit z tohole połoženja?

Wobžaruju, zo sym so lěta 2010 z informaciju spokojiła, „je hižo znate, zo bychu ludźo we wjetšinje přećiwo wotbagrowanju swojeje wsy byli“. Tak sym so na zwoprawdźenje nadawka koncentrowała. NJEJsym zwěsćiła, zo chcedźa Rownjenjo přesydleni być, dokelž NJEJsym so za tym prašała! Sym tuž přećiwo znjewužiwanju wuslědkow swojeho přepytowanja z lěta 2010. Su-li konkretne pokiwy na sfalšowace předstajenje mojeje studije, je mi jara wažne woprawdźitu wobstejnosć rozłožić. Tež tohodla sym list knjeni Pjenkowej napisała. Zdobom chcu potrjechenych posylnjeć aktiwity wuwić. Wone bychu wobydlerjam Rownoho šansu skićeli swoje woprawdźite měnjenje k wotpohladam wotbagrowanja zwuraznić.

Vielen Dank für das Gespräch.

Wozjewjenja jenož z podaćom žórła: Serbske Nowiny, wudaće 25. apryla 2013